سونوگرافی واژینال چگونه انجام می شود و چه کاربرد هایی دارد؟

سونوگرافی واژینال یک ابزار تشخیصی ارزشمند و ایمن است که در ارزیابی سلامت زنان نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. با استفاده از این روش می‌توان بسیاری از بیماری‌های زنان را در مراحل اولیه تشخیص داد و درمان مناسب را تجویز کرد. این سونوگرافی در ارزیابی ساختار و عملکرد رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ بسیار مفید است و در تشخیص بیماری‌هایی مانند کیست‌های تخمدان، فیبروم‌های رحمی، بارداری و برخی از انواع سرطان‌های زنان به کار می‌رود. اگر شما هم به دنبال اطلاعات بیشتری در مورد این روش و کاربردهای آن هستید، این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا با سونوگرافی واژینال و مزایای آن بیشتر آشنا شوید. 

سونوگرافی واژینال چیست؟

سونوگرافی واژینال یک روش تصویربرداری پیشرفته است که برای ارزیابی وضعیت سلامت زنان و بررسی مشکلات مختلف دستگاه تناسلی داخلی به کار می‌رود. برخلاف سونوگرافی ‌های شکمی که از سطح شکم انجام می‌شوند، در سونوگرافی واژینال پروب سونوگرافی از طریق واژن وارد بدن شده و به تصاویر واضح‌ تری از اندام ‌های داخلی زنان مانند رحم، تخمدان‌ ها و لوله‌ های فالوپ به دست می‌یابد. این نوع سونوگرافی به پزشکان این امکان را می‌دهد تا اطلاعات دقیق ‌تری در مورد مشکلاتی مانند فیبروم ‌های رحمی، کیست‌ های تخمدانی، اختلالات هورمونی، بارداری ‌های نابجا و بسیاری دیگر از اختلالات مربوط به سیستم تولید مثل زنان به دست آورند.

این سونو از جمله روش ‎های غیر تهاجمی و بی‌ خطر است که برای بررسی ‌های دقیق پزشکی به ‌ویژه در مراحل ابتدایی بارداری یا برای پیگیری درمان‌ های خاص به کار می‌رود. بسیاری از زنان از انجام این نوع سونوگرافی نگرانی دارند، اما باید گفت که این روش معمولا بدون درد است و تنها نیاز به راحتی و همکاری بیمار دارد. به دلیل حساسیت بالای این روش و توانایی آن در بررسی وضعیت ‌های پیچیده‌ تر دستگاه تناسلی زنان، پزشکان تاکید زیادی به استفاده از آن برای تشخیص به موقع و موثر دارند.

آمادگی قبل از سونوگرافی واژینال

آمادگی قبل از سونوگرافی واژینال معمولا به نسبت سونوگرافی شکمی ساده ‌تر است. اما رعایت چند نکته می‌تواند به انجام آزمایش دقیق ‌تر و راحت‌ تر کمک کند. در اینجا به برخی از مهم ‌ترین مواردی که باید قبل از سونوگرافی واژینال رعایت کنید، اشاره می‌کنیم:

• بهتر است قبل از سونوگرافی از استفاده از هرگونه کرم، ژل یا دئودورانت واژینال خودداری کنید.
• به‌ طور کلی توصیه می‌شود که حداقل 24 ساعت قبل از انجام سونوگرافی واژینال از مقاربت جنسی خودداری کنید.
• اگر شما داروهای خاصی مصرف می‌کنید (به ‌ویژه داروهای هورمونی یا داروهای واژینال)، حتما پزشک خود را از آن‌ ها مطلع کنید. 

با رعایت این نکات ساده، می‌توانید مطمئن باشید که سونوگرافی واژینال شما به بهترین شکل ممکن انجام خواهد شد و نتایج آن دقیق و قابل اعتماد خواهند بود.

نحوه انجام سونوگرافی واژینال

قبل از انجام سونوگرافی، از بیمار خواسته می‌شود که مثانه خود را پر کند. این کار باعث می‌شود که رحم به سمت بالا جابجا شده و دید بهتری از اندام‌های لگنی فراهم شود. برای انجام سونوگرافی پروب به داخل واژن زن وارد می‌شود. پروب سونوگرافی یک دستگاه کوچک و باریک است که امواج صوتی را به داخل بدن ارسال کرده و سپس تصاویری از اندام‌ های داخلی به نمایش می‌گذارد. پیش از وارد کردن پروب به واژن، پزشک یا تکنسین معمولا مقدار کمی ژل روان‌ کننده یا روغن مخصوص به پروب می زند تا راحتی بیشتری در حین وارد کردن آن فراهم شود. 

این فرایند ممکن است چند دقیقه طول بکشد. در مرحله بعدی پروب سونوگرافی اطلاعات مربوط به امواج صوتی را به دستگاهی متصل به آن ارسال کرده و این اطلاعات به تصویر تبدیل می‌شوند. تصاویر روی مانیتور به ‌طور زنده نمایش داده می‌شوند و پزشک می‌تواند وضعیت رحم، تخمدان‌ ها و سایر اندام ‌های لگنی را بررسی کند.پس از پایان سونوگرافی، پروب به آرامی خارج می‌شود. در این مرحله، شما می‌توانید بلند شوید و لباس‌ های خود را بپوشید. معمولا آزمایش تنها چند دقیقه طول می‌کشد و نتایج به‌ سرعت در دسترس قرار می‌گیرند.

دلایل استفاده از سونوگرافی واژینال 

سونوگرافی واژینال به دلیل عدم تهاجمی بودن، سرعت بالا و دقت مناسب، به طور گسترده‌ای در تشخیص و درمان بیماری‌های زنان به کار می‌رود. در جدول زیر به طول خلاصه اما جامع دلایل استفاده از این سونوگرافی توضیح داده شده است.

بهترین زمان برای سونوگرافی واژینال

بهترین زمان برای انجام سونوگرافی واژینال بستگی به هدف انجام آزمایش و وضعیت بدن فرد دارد. 

• در صورتی که هدف از سونوگرافی واژینال ارزیابی تخمدان ‌ها، رحم یا بررسی وضعیت فولیکول ‌ها باشد، بهترین زمان معمولا روزهای ابتدایی چرخه قاعدگی است. این زمان به ‌ویژه برای تشخیص کیست‌ های تخمدان یا بررسی فیبروم‌ ها مفید است. چرا که در این زمان آندومتر (پوشش داخلی رحم) نازک ‌تر است و مشاهده رحم و تخمدان ‌ها آسان ‌تر می‌شود.
• برای تایید بارداری، سونوگرافی واژینال معمولا در هفته ‌های اولیه بارداری (6 تا 8 هفته) انجام می‌شود. این روش دقت بالایی در شناسایی بارداری داخل رحمی و بررسی وضعیت جنین دارد. همچنین در مواردی که شک به بارداری خارج رحمی (ectopic pregnancy) وجود دارد، سونوگرافی واژینال می‌تواند کمک زیادی کند.
• اگر فرد به مشکلاتی مانند درد لگنی مزمن، خونریزی غیرعادی یا مشکلات هورمونی دچار باشد، سونوگرافی واژینال ممکن است در هر زمانی از چرخه قاعدگی مفید باشد. با این حال، در صورتی که هدف بررسی وضعیت تخمدان‌ ها یا فیبروم ‌ها باشد، معمولا انجام این آزمایش پس از پایان قاعدگی توصیه می‌شود.
• همچنین برای برنامه ‌ریزی جراحی ‌های مربوط به رحم یا تخمدان ‌ها، سونوگرافی واژینال ممکن است در هر زمان از چرخه قاعدگی انجام شود. این آزمایش می‌تواند در تعیین وضعیت تومورها، کیست‌ ها و سایر اختلالات مفید باشد..

بهترین زمان سونوی واژینال برای تخمک گذاری

بهترین زمان برای انجام سونوگرافی واژینال به منظور بررسی تخمک ‌گذاری، بستگی به طول چرخه قاعدگی و نوع درمان باروری دارد.

• برای بیشتر زنان با چرخه قاعدگی ۲۸ روزه، تخمک ‌گذاری معمولا بین روزهای ۱۲ تا ۱۴ چرخه اتفاق می‌افتد. بنابراین، سونوگرافی واژینال معمولا در روزهای ۱۰ تا ۱۴ پس از شروع قاعدگی انجام می‌شود تا وضعیت فولیکول ‌های تخمدان ‌ها بررسی شود. این سونوگرافی می‌تواند اندازه فولیکول ‌ها را اندازه‌ گیری کرده و تخمک ‌گذاری را پیش‌ بینی کند.
• در صورتی که فرد تحت درمان‎‌های باروری مانند تحریک تخمدان‌‌ها (با داروهایی مانند کلومیفن سیترات یا گنادوتروپین ‌ها) باشد، سونوگرافی واژینال معمولا در چندین مرحله از چرخه قاعدگی انجام می‌شود. در این موارد، پزشک ممکن است سونوگرافی را هر ۲-۳ روز یکبار از روز ۱۰ چرخه تا زمان تخمک ‌گذاری انجام دهد تا بتواند رشد فولیکول ‌ها را ردیابی کرده و زمان دقیق تخمک‌ گذاری را مشخص کند.
• در زنانی که چرخه قاعدگی نامنظم دارند، سونوگرافی واژینال ممکن است در چندین زمان از چرخه قاعدگی انجام شود تا رشد فولیکول‌ ها را پیگیری کند. این کمک می‌کند تا زمان تخمک ‌گذاری پیش ‌بینی شود و از داروهای باروری یا روش‌ های دیگر به درستی استفاده شود.
• سونوگرافی واژینال می‌تواند به پزشک کمک کند تا زمانی که فولیکول به اندازه مناسب برای تخمک ‌گذاری می‌رسد را شناسایی کند. فولیکول‌ های بالغ معمولا اندازه ‌ای بین ۱۸ تا ۲۴ میلی ‌متر دارند. پس از رسیدن فولیکول به این اندازه، تخمک‌ گذاری معمولا در ۲۴ تا ۳۶ ساعت بعد از آن رخ می‌دهد.

بیشتر بخوانید: علائم تخمک گذاری چیست؟ آشنایی با علائم آزاد شدن تخمک

آیا‌‌‌ سونوگرافی واژینال را می توان در زمان قاعدگی انجام داد؟

برای راحتی بیشتر و دقت بالاتر، بهتر است این سونوگرافی در زمان غیر قاعدگی انجام شود. در مواردی که پزشک نیاز به بررسی وضعیت رحم یا تخمدان‌ ها برای تشخیص بیماری ‌های خاص مانند فیبروم‌ ها، کیست ‌ها یا عفونت ‌ها داشته باشد، سونوگرافی در زمان قاعدگی نیز تجویز شده و قابل انجام خواهد بود.در زمان قاعدگی، آندومتر (پوشش داخلی رحم) ضخیم ‌تر می‌شود و ممکن است بررسی دقیق رحم و تخمدان ‌ها را کمی دشوارتر کرده و شخص احساس درد بیشتری کند، اما این مشکل معمولا تأثیر زیادی بر نتایج نخواهد گذاشت.

چند روز بعد از پریود می‌توان سونوگرافی واژینال انجام داد؟ 

زمان مناسب برای انجام سونوگرافی واژینال به هدف انجام سونوگرافی بستگی دارد. اما به طور کلی، روزهای 5 تا 10 چرخه قاعدگی (روز اول قاعدگی، اولین روز خونریزی است) بهترین زمان برای انجام سونوگرافی واژینال محسوب می‌شود. در این بازه زمانی ضخامت اندومتر به خوبی قابل مشاهده بوده و پزشک می‌تواند هرگونه ضخامت غیر طبیعی یا وجود پولیپ را به راحتی تشخیص دهد. همچنین در این دوره، تخمدان‌ها فعال‌تر هستند و فولیکول‌ها در حال رشد هستند. بنابراین، پزشک می‌تواند به راحتی فولیکول‌های در حال رشد و هرگونه کیست یا توده در تخمدان‌ها را مشاهده کند. از طرفی پس از پایان خونریزی قاعدگی، احتمال تداخل خون با تصویربرداری کمتر شده و کیفیت تصاویر سونوگرافی بهتر خواهد بود.

سونوگرافی واژینال برای دختر مجرد

در صورتی که بتوان از روش‌های تشخیصی دیگر استفاده کرد، این سونوگرافی برای دختران مجرد، مورد استفاده قرار نخواهد گرفت. در برخی موارد پزشک به ناچار برای تشخیص بیماری باید از سونوگرافی واژینال برای دختر مجرد استفاده کند:

• درد لگن شدید و مزمن

• احساس ایجاد توده‌های شکمی

• اختلالات قاعدگی شدید مانند خونریزی‌های شدید، دردهای شدید در زمان پریود یا عدم وجود قاعدگی 

• مشکوک بودن به وجود کیست یا تومور در تخمدان

تفاوت سونوگرافی واژینال با سونوهیستروگرافی

هر دو سونوگرافی واژینال و سونوهیستروگرافی روش‌هایی برای بررسی اندام‌های تولیدمثلی زنان هستند، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد. 

روش انجام:

در سونو واژینال یک پروب کوچک وارد واژن شده و امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ استفاده می‌شود. اما در روش سونوهیستروگرافی، پس از انجام سونوگرافی واژینال، مایع استریل (معمولاً سرم فیزیولوژی) از طریق یک کاتتر وارد رحم می‌شود. سپس با استفاده از سونوگرافی، حفره رحم و لوله‌های فالوپ پر از مایع بررسی می‌شوند.

هدف: 

سونو واژینال برای ارزیابی اندازه، شکل و بافت اندام‌های تولیدمثلی، تشخیص کیست‌ها، فیبروم‌ها، بارداری و سایر اختلالات و سونو هیستروگرافی برای ارزیابی دقیق شکل، اندازه و ضخامت پوشش داخلی رحم (اندومتر)، تشخیص پولیپ‌های اندومتری، چسبندگی‌های داخل رحمی و بررسی لوله‌های فالوپ استفاده می‌شود. 

محدودیت‌ها:

سونو واژینال نمی‌تواند جزئیات داخلی حفره رحم را به خوبی نشان دهد. اما سونو هیستروگرافی این محدودیت را ندارد.

جمع بندی

سونوگرافی واژینال یک روش تشخیصی غیرتهاجمی و موثر است که در پزشکی زنان برای بررسی وضعیت رحم، تخمدان‌ ها و سایر نواحی تناسلی استفاده می‌شود. این تکنیک می‌تواند به شناسایی مشکلاتی مانند کیست‌ ها، فیبروم ‌ها، عفونت‌ ها، اختلالات هورمونی، مشکلات بارداری و دیگر شرایط پزشکی کمک کند. از مزایای آن می‌توان به دقت بالا و قابلیت ارزیابی وضعیت ارگان ‌های داخلی به صورت واضح و نزدیک اشاره کرد. اگرچه سونوگرافی واژینال معمولا بدون درد است، ممکن است در برخی موارد به دلیل حساسیت ناحیه واژن یا سرویکس، احساس ناراحتی خفیفی وجود داشته باشد. همچنین، انجام این نوع سونوگرافی ممکن است به عوامل مختلفی همچون زمان چرخه قاعدگی، وضعیت بارداری و هدف تشخیص وابسته باشد. 

در نهایت، سونوگرافی واژینال یک ابزار کلیدی در تشخیص و مدیریت سلامت زنان است. در صورتی که پزشک شما این آزمایش را تجویز کرده باشد، نگران نباشید و با آرامش به آن بپردازید. همچنین، در صورت وجود هرگونه نگرانی یا علائم غیرعادی، همیشه می‌توانید با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین تصمیم را برای سلامتی خود اتخاذ کنید.

سوال متداول

1) آیا سونوگرافی واژینال درد دارد؟

سونوگرافی واژینال معمولا بدون درد است، اما برخی زنان ممکن است کمی ناراحتی یا فشار احساس کنند به ویژه زمانی که پروب وارد واژن می‌شود یا حرکت می‌کند. این ناراحتی معمولا خفیف و موقتی است و به ‌طور کلی مشکلی ایجاد نمی‌کند.

2) آیا خونریزی بعد از سونو واژینال طبیعی است؟

خونریزی بعد از سونوگرافی واژینال معمولا نادر است. اما در برخی از زنان ممکن است به دلیل حساسیت به پروب سونوگرافی یا تحریک مختصر ناحیه تناسلی پس از انجام آزمایش، خونریزی خفیفی مشاهده شود. این خونریزی معمولا به صورت لکه ‌بینی است و اغلب موقتی است. در بیشتر موارد، این خونریزی نگران‌ کننده نبوده و خود به خود پس از مدت کوتاهی قطع می‌شود. 

3) آیا می‌توان سونوگرافی واژینال را در دوران بارداری انجام داد؟

بله، سونوگرافی واژینال در دوران بارداری ممکن است برای بررسی وضعیت جنین، تخمدان ‌ها و رحم یا برای تایید بارداری در مراحل اولیه انجام شود. این روش به ویژه برای بررسی بارداری‌ های خارج رحمی و وضعیت جنین در ابتدای بارداری مفید است.

4) چه زمانی باید سونوگرافی واژینال انجام دهیم؟

زمان انجام سونوگرافی واژینال بستگی به علت انجام آزمایش دارد. برای بررسی مشکلات تخمدانی یا رحم، این آزمایش معمولا در روزهای خاصی از چرخه قاعدگی یا در صورت وجود علائم خاص انجام می‌شود. برای بارداری، ممکن است در اوایل بارداری یا برای بررسی مشکلات به ‌ویژه در بارداری ‌های پرخطر انجام شود.

5) آیا سونوگرافی واژینال خطر دارد؟

سونوگرافی واژینال روشی ایمن و بدون خطر است. این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از اندام‌های داخلی لگن استفاده می‌کند و هیچ‌گونه اشعه‌ای ندارد که به بدن آسیب برساند. 

6) آیا امکان انجام این سونوگرافی در دوران پریود وجود دارد؟

 بله، انجام سونوگرافی واژینال در دوران پریود ممکن است و در برخی موارد حتی توصیه می‌شود.

7)سونوگرافی واژینال چند دقیقه طول می‌کشد؟

مدت زمان انجام سونوگرافی واژینال معمولاً بین 15 تا 30 دقیقه است. البته این زمان بسته به دلایل انجام سونوگرافی و پیچیدگی مورد بررسی ممکن است کمی بیشتر یا کمتر شود.