چه مادرانی باید سونوگرافی NT انجام دهند؟

سونوگرافی NT یکی از بخش‌های غربالگری سه ماهه اول بارداری است که معمولا در هفته 11 تا 13 بارداری انجام می‌شود. در این آزمایش پزشک مایع پشت گردن جنین را برای بررسی احتمال اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون تریزومی اندازه‌گیری می‌کند. این سونوگرافی در کنار آزمایش خون غربالگری انجام شده، تا احتمال تولد نوزاد با اختلالات کروموزومی تا حد زیادی مشخص شود. در صورتی که این احتمال زیاد باشد، پزشک برای تشخیص قطعی آزمایش‌های CVS را تجویز می‌کند.

سونوگرافی NT چیست؟

همانطور که در بخش مقدمه اشاره شد، این سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری انجام شده و نوعی تصویربرداری است که پزشک با بررسی میزان مایع پشت گردن جنین، احتمالاتی مانند برخی بیماری‌های ژنتیکی و سندروم داون را تشخیص می‌دهد. این سونوگرافی همچنین با بررسی ابعاد و اندازه‌های جنین مشکلات قلبی مادرزادی را نیز بررسی می‌کند. کلمه NT به معنای شفافیت فضای پشت گردنی است. ضخامت این فضا در سه ماهه اول بارداری برای جنین‌های مبتلا به سندروم داون یا دیگر بیماری‌های ژنتیکی، بیشتر از جنین‌های سالم است.

این سونوگرافی نتیجه را به صورت آماری در اختیار پزشک قرار می‌دهد، بنابراین نتیجه آن قطعی نیست و پزشک برای اطمینان آن را همراه با آزمایش خون غربالگری بررسی می‌کند. در صورتی که ضخامت این مایع در جنین زیاد باشد، پزشک آمنیوسنتز و کاریوتایپ را تجویز می‌کند. در صورت نرمال بودن جواب این آزمایشات نیز بهتر است محض اطمینان در هفته هجدهم بارداری اکوی قلب انجام شود. بیماری‌های ژنتیکی مانند تریزومی 13( وجود کپی اضافه از کروموزوم 13)، تریزومی18(وجود کپی اضافی از کروموزم 18) و سندروم داون (وجود نسخه اضافه از کروموزوم 21) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: آزمایش ها و تست های ضروری دوران بارداری

چه کسانی باید سونوگرافی NT را انجام دهند؟

سونوگرافی NT بخشی از آزمایشات غربالگری در سه ماهه اول بارداری است. این سونوگرافی در مراکز مختلف به صورت گسترده انجام می‌شود و توصیه می‌شود تمامی زنان باردار به منظور تشخیص هرگونه مشکل در جنین خود آن را انجام دهند. در گذشته تنها بعد از تولد مادران متوجه مشکلات ژنتیکی فرزندان خود می‌شدند، اما این روزها با استفاده از این تکنولوژی و دیگر آزمایشات می‌توان قبل از ورود جنین به ماه چهارم وجود این مشکلات را تشخیص داد.

موارد کاربرد سونوگرافی NT

آیا کاربرد سونوگرافی NT تنها محدود به شناسایی مشکلات ژنتیکی در جنین است؟ خیر این سونوگرافی کاربردهای دیگری نیز دارد. با استفاده از این سونوگرافی می‌توان مشکلات ژنتیکی مختلفی مانند سندرون داون، تریزومی 13، تریزومی 18، سندروم پاتو و سندروم ادوارد تشخیص داده می‌شود. سندروم ادوارد و سندروم پاتو از سندروم داون نادرتر بوده و معمولا منجر به سقط جنین خواهد شد. از دیگر موارد کاربرد این سونوگرافی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تشخیص ناهنجاری‌های قلبی مادرزادی
• تشخیص آناپلوئیدی
• تشخیص امفالوسل
• تخشیص ناهنجاری هرنی دیافرگم
• تشخیص دیسپلازی استخوانی
• تشخیص عفونت داخل رحمی مانند PARA VIRUS B12
• تعیین سن و زمان دقیق زایمان طبیعی
• تعیین سن دقیق جنین
• وجود یا عدم وجود استخوان بینی: در ناهنجاری مادرزادی مانند سندروم داون، تیغه استخوان بینی جنین شکل نمی‌گیرد.
• بررسی سلامت جنین با اندازه گیری نواحی مختلفی مانند طول بدن، اندازه دور سر جنین، استخوان بازو و استخوان ران

میزان دقت سونوی NT چقدر است؟

دقت سونوگرافی NT حدود 80 درصد است. یعنی از هر 10 نفر، می‌توان در 8نفر وجود یا عدم وجود مشکلات ژنتیکی را به صورت آماری تشخیص داد اما برای دو نفر دیگر جواب قطعی داده نمی‌شود. البته در نظر داشته باشید همانطور که گفته شد، نتیجه این آزمایش به صورت آماری ارائه می‌شود. یعنی بعد از انجام آزمایشات دکتر به بیمار خواهد گفت که احتمال وجود بیماری در جنین یک در صد، هزار یا هر مقدار دیگر است. برای اطمینان از نتیجه سونوگرافی، آزمایش خون غربالگری برای بیمار تجویز می‌شود. این آزمایش سطح هورمون‌ها و پروتئین‌های خون را اندازه گیری‌کند. میزان این پروتئین‌ها در جنین‌های مبتلا به سندروم داون در مقایسه با جنین‌های دیگر بیشتر است. ترکیب سونوگرافی NT به همراه آزمایش خون، میزان دقت نتایج را تا 90 درصد افزایش می‌دهد. البته عوامل مختلفی می‌توانند دقت انجام این سونوگرافی را تا حدی کاهش دهند:

• وجود اضافه وزن بالا در زنان باردار
• تکان بیش از اندازه جنین هنگام سونوگرافی
• نبود میزان کافی مایع آمنیوتیک
• یبوست در هنگام سونوگرافی
• دراز کشیدن به شکلی اشتباه هنگام سونوگرافی

سونوگرافی NT چگونه انجام می‌شود؟

این سونوگرافی یکی از سونوگرافی‌ های دوران بارداری و بسیار حساس است که باید توسط متخصص انجام شود. مدت زمان انجام آن حدود 30 دقیقه است. برای انجام آن مادر روی تخت دراز کشیده و متخصص حسگر را به ماده ژلاتینی آغشته کرده و آن را روی شکم مادر قرار می‌دهد. برای افزایش دقت انجام سونوگرافی بهتر است مادر از یک ساعت قبل اب بنوشد. همچنین بهتر است مادر قبل از انجام سونوگرافی لباس راحتی بپوشد که می‌تواند به راحتی ان را باز کند. در مواردی و با تشخیص پزشک، سونوگرافی ممکن است به صورت واژینال انجام شود. در این حالت یک پروب سونوگرافی کوچک روغن کاری شده به آرامی وارد واژن خواهد شد. انجام این کار شاید کمی ناراحت کننده باشد اما درد زیادی نخواهد داشت. از آن جا که پروب به رحم نزدیک‌تر است، نتایج آن دقیق‌تر از سونوگرافی شکمی خواهد بود. 

در سونوگرافی NT ابتدا با اندازه گیری جنین، سن او مشخص شده و سپس ضخامت مایع پشت گردن جنین اندازه گیری می شود. اندازه مایع پشت گردن در مقایسه با سن جنین، میزان ناهنجاری کروموزومی را تشخیص می‌دهد. نتایج این سونوگرافی همان روز به مادران تحویل داده خواهد شد.

این سونوگرافی کاملا غیر تهاجمی بوده و هیچ عارضه‌ای برای مادر و جنین نخواهد داشت. همچنین مادر می‌تواند از مانیتور روبه رویش فرزند خود را ببیند. توجه داشته باشید که سونوگرافی NT تنها بخشی از آزمایشات غربالگری در سه ماهه اول است. بنابراین نتایج غیر طبیعی در آن الزاما به معنای تولد نوزاد با مشکلات ژنتیکی نیست. به همین دلیل است که معمولا پزشکان این سونوگرافی را به همراه آزمایشات تشخیصی دیگر مانند PAPP-A و HCG انجام می‌دهند. 

میزان موفقیت سونوگرافی NT چقدر است؟

میزان موفقیت این سونوگرافی در تشخیص جنین‌هایی مبتلا به مشکلات ژنتیکی 70 تا 75 درصد است. این به آن معنا است که حدود 25 تا 30 درصد جنین‌هایی با چنین مشکلی با سونوگرافی NT تشخیص داده نمی‌شوند. به همین دلیل همانطور که در بخش‌های بالاتر نیز اشاره شد، این سونوگرافی همراه با آزمایشات تشخیصی دیگر انجام می شود.

عدد نرمال در سونوگرافی NT چقدر است؟

ضخامت مایع پشت گردن جنین که در این سونوگرافی اندازه گرفته می‌شود، به فاکتورهای مختلفی از جمله سن جنین و برخی فاکتورهای خونی آن بستگی دارد. برای مثال برای یک جنین با قد بین 45 تا 84 میلی متر، عدد سونوگرافی کمتر از 3.5 میلی متر نشان دهنده سلامت جنین خواهد بود. هرچه عدد نتیجه سونوگرافی کمتر باشد، جنین در حالت طبیعی‌تر و نرمال‌تری از نظر ژنتیک و سلامتی قلبی قرار دارد. همچنین توجه داشته باشید که جنین در سه ماهه اول رشد سریعی دارد و ممکن است عدد سونوگرافی برای یک روز نرمال بوده اما همان عدد برای سونوگرافی در چند روز غیر طبیعی باشد. بنابراین حتما بررسی نتایج سونوگرافی را به پزشک متخصص خود بسپارید.

بهترین زمان برای انجام سونوگرافی NT چیست؟

فضای شفاف پشت گردن جنین معمولا از هفته پانزدهم بارداری به تدریج محو خواهد شد، بنابراین حتما باید سونوگرافی را قبل از ماه پانزدهم انجام دهید. بهترین زمان برای انجام این سونوگرافی در انتهای سه ماهه اول بارداری است. اگر پزشک برای شما این سونوگرافی را تجویز کرد، به هیچ وجه آن را عقب ننداخته و در اولین فرصت آن را انجام دهید. 

نتایج سونوگرافی NT چگونه تفسیر می‌شود؟

همانطور که در بخش بالا نیز اشاره شد، حتما تفسیر این سونوگرافی را به پزشک بسپرید تا خیالتان بابت نتیجه آن اسوده باشد. اما به طور کلی نتایج این سونوگرافی به صورت زیر تفسیر می‌شود. میزان نرمال عدد سونوگرافی برای جنین‌های بین هفته 11 تا هفته 13 و شش روز، کمتر از 5.3 میلی متر است. اگر مقدار NT کمتر از 5.3 میلی متر باشد، آزمایشات خون غربالگری نیز توسط پزشک تجویز خواهد شد. در این حالت اگر نسبت اندازه NT به CRL ( طول فرق سر تا دنبالچه جنین)، بیش از 95 درصد باشد، علاوه بر آزمایشات غربالگری، آزمایش NIPT نیز انجام خواهد شد. 

اگر اندازه عدد NT بیشتر از 5.3 میلی متر باشد، باید تست‌های تشخیصی بیشتری انجام شود. توجه داشته باشید که بالا بودن این عدد حتما به معنای مشکلات ژنتیکی یا قلبی نیست. بلکه به این معنا است که احتمال بروز این مشکلات در جنین بیشتر است. در واقع ممکن است با وجود NT بالا، باز هم نوزاد بدون مشکلات ژنتیکی به دنیا بیاید. 

اگر میزان NT بالا باشد

اگر عدد NT در کنار دیگر آزمایش‌های خون غربالگری نشان دهد که ممکن است جنین در معرض خطر مشکلات ژنتیکی باشد، پزشک آزمایشات تشخیصی دیگری مانند نمونه برداری کوریونیک ویلوس(CVS) یا آمنیوسنتز انجام خواهد داد. از آن جا که عدد بالا NT می‌توان نشان دهنده مشکلات قلبی نیز باشد، احتمالا پزشک در هفته بیستم، اکوکاردیوگرافی جنین را نیز تجویز خواهد کرد. همچنین عدد بالای NT می‌تواند احتمال زایمان زودرس را نیز افزایش دهد، بنابراین پزشک درباره این موضوع و آمادگی قبل از آن نیز با بیمار صحبت خواهد کرد. 

انجام سونوگرافی NT برای چه مادرانی ضروری است؟

همانطور که در بخش‌های بالا نیز اشاره شد، تمامی مادران بارداری برای اطمینان از سلامت نوزاد خود، بهتر است این سونوگرافی را انجام دهند. با این حال انجام این سونوگرافی برای مادرانی با شرایط و ویژگی‌های خاص ضرورت بیشتری خواهد داشت. از جمله مهم‌ترین این موارد در ادامه آورده شده است:

• وجود سابقه اختلالات ژنتیک در خانواده
• بارداری در سنین بالای 35 سال
• تولد نوزاد قبلی با مشکلات ژنتیکی یا قلبی
• پدران با سن بالای 40 سال
• سابقه مرده زایی یا سقط جنین

اگر احتمال تولد نوزاد سندروم داون زیاد باشد، چه کاری باید انجام داد؟

اگر احتمال تولد نوزاد با سندروم داون زیاد باشد، تیم پزشکی برای مادر تشکیل خواهد شد تا تمامی آزمایشات لازم را انجام دهند. روش قطعی برای تشخیص این سندروم نمونه برداری از پرزهای جفتی و آمنیوسنتز است. توجه داشته باشید این روش با احتمال سقط جنین همراه خواهد بود. بنابراین قبل از تصمیم گیری برای انجام آن، باید تمامی جوانب را بسنجید. یکی از مزایای انجام سونوگرافی NT آن است که شما بعد از آن زمان کافی برای تصمیم گیری‌های بعدی را خواهید داشت.